Voorbij Vergetelheid is een project van Stichting Melopee waarin jonge professionele musici een springplank wordt geboden om een groter publiek te bereiken.
Mattias Spee (piano)
Wytske Holtrop (cello)
Maria Pedano (sopraan)
Op het speelveld tussen kunst, cultuur, politiek en religie vinden spannende confrontaties plaats. Het leidt tot vernieuwing, maar de geschiedenis leert dat het ook kan leiden tot de vergetelheid. Musici, beeldend kunstenaars en schrijvers hebben in de loop der eeuwen vaak ondervonden dat hun werk werd verbannen. Zij, en daarmee ook hun creaties, werden te joods, te zwart, te modern, te atonaal, te nationalistisch, te folkloristisch, te alledaags of te laag-bij-de-gronds gevonden. Hele stromingen en genres werden als ‘entartet’ bestempeld, weg gecensureerd of zelfs vernietigd. In het project Voorbij Vergetelheid brengen jonge musici de stemmen en klanken van gemuilkorfde componisten weer tot klinken.
(voorlopig programma, wijzigingen voorbehouden)
Joseph Wölfl (1773-1812)
Andante & variaties, WoO 47 (solo piano)
Hans Henkemans (1913-1995)
Adagio & variaties (solo piano)
Sergei Protopopov (1893-1954)
Wolken in het zonlicht (solo piano)
Pyotr Iljitsj Tsjaikovski (1840-1893)
Was ik niet een grassprietje in het veld? uit Seven Romances, Op. 47, TH 103 (sopraan en piano)
Sergej Rachmaninov (1873-1943)
Seringen, Op. 21, No. 5, (sopraan en piano)
Sergei Protopopov (1893-1954)
De vooravond, Op. 3, nr. 1 (sopraan en piano)
Nikolai Rimsky-Korsakov (1844-1908)
Op de Georgische Heuvels, Op. 3, nr. 4, (sopraan en piano)
Pyotr Iljitsj Tsjaikovski (1840-1893) Wiegelied, Op. 16, nr. 1 (sopraan en piano)
Benno Bonke (*1951)
Cellitude (solo cello)
Dmitri Shostakovich (1906-1975)
Sonate voor cello en piano, Op. 40
Pianist Mattias Spee maakte furore met zijn cd-project Eclipse, waarin hij te werk gaat als muzikale schatgraver. Hij weet diep verborgen pareltjes uit het pianorepertoire op te duiken en blaast ze nieuw leven in. Het is muziek die u ongetwijfeld doet afvragen waarom u haar niet eerder hoorde en u nieuwsgierig maakt naar werken die nog niet (her)ontdekt zijn. Eclipsebestaat uit drie delen. In elk deel staat een componist centraal. In deel een is dat Joseph Wölfl. Hij was een rivaal van Beethoven en destijds minstens zo beroemd. De Nederlander Hans Henkemans is de spil waar het in deel twee om draait. Ooit een gevierd pianist en componist, maar later verguisd nadat een groep collega-componisten onder de geuzennaam ‘de Notenkrakers’ in de jaren 60 ‘aksie’ voerden voor meer vernieuwing in de klassieke muziek. Recent kwam het derde deel uit met daarop muziek van Sergei Protopopov. Een componist die om zijn homoseksualiteit en vooruitstrevende artistieke denkbeelden door het Sovjetregime in de ban werd gedaan. Deze concertserie biedt u een uitgelezen eerste kennismaking met werken van deze drie.
Voorbij Vergetelheid schotelt u ook ‘vergeten groenten’ van andere componisten voor. Samen met celliste Wytske Holtrop en sopraan Maria Pedano speelt Matthias werken uit het laat-19e– en vroeg-20e-eeuwse Rusland. Voor mensen die, zoals Protopopov, buiten de norm vielen was het een moeilijke periode. Protopopovs muzikale vocabulaire was verfrissend en vernieuwend, maar werd te intellectueel bevonden. Het kwam hem op tien jaar gevangenschap in de Goelag te staan, waarna zijn composities jarenlang in de vergetelheid zijn verdwenen.
Om zijn werk te kunnen laten uitvoeren sloot Pjotr Iljitsj Tsjaikovski een verstandshuwelijk met Antonina Milioekova. Zijn publiek adoreerde immers zijn werk en mocht niet ontdekken dat hij in werkelijkheid op mannen viel. In zijn lied Ja li v pole da ne travushka byla? – Was ik niet een grassprietje in het veld? – klinken Tsjaikovski’s jarenlang opgekropte, innerlijke pijn en verdriet door.
Pijn en verdriet horen we ook in Seringen van Sergej Rachmaninov, dat hij schreef toen hij kampte met een zware depressie die het gevolg was en de extreem slechte ontvangst van zijn Symfonie nr. 1.
Dit jaar is het vijftig jaar geleden dat Dmitri Sjostakovitsj overleed. Als hommage brengen we zijn
omvangrijke cellosonate opus 40. Hij schreef dit werk toen zijn leven op zijn kop stond. Stalin had juist Sjostakovitsj’ opera Ledi Makbet Mtsenskogo uyezda – Lady Macbeth uit Mtsensk – stevig én publiekelijk bekritiseerd. Zo fel, dat hij vreesde net als Protopopov te worden afgevoerd naar een Siberisch strafkamp. In dezelfde periode had hij ook een affaire met een van zijn studenten en overwoog te scheiden van zijn echtgenote. De balanceeract tussen het persoonlijke en politieke, die in de Sovjet-Unie ook een leven tussen hoop en vrees betekende, wist hij in dit werk aangrijpend te verklanken. Elk moment van gelukzaligheid moet je vangen, en dat hoort u.
Het verleden en heden, onbekend en bekend werk, worden verbonden door het werk Cellitude van hedendaags componist Benno Bonke. U luistert naar de première van dit werk voor cello solo, waarin de melodielijnen en variaties daarop uitmonden in een voor de speler veeleisende cadens voordat het stuk eindigt bij waar het begon. De kringloop van vergeten of verborgen zijn en ontdekt worden, dat is waar Voorbij Vergetelheid om draait.
