Weg van verandering

19 november 2021, 13 en 25 februari 2022)

Waar ontelbare componisten zich terecht lieten en laten inspireren door de virtuoze meesterwerken uit de tijd van de Barok waarin Bach zijn stukken schreef, hebben zich in de loop der eeuwen diverse veranderingen voorgedaan die de klassiek muziek een nieuwe impuls gaven.

De productie ‘Weg van verandering’ neemt u mee in de wereld van de klassieke muziek. Hierbij doorloopt u een muzikale route van ‘grondlegger’ Johann Sebastian Bach (1685-1750) via de periode van de Romantiek van onder andere Edvard Grieg (1843-1907) en Antonín Dvořák (1841-1904) naar de meester van het Impressionisme Claude Debussy (1862-1918). Dan vervolgt onze weg zich naar de grote vernieuwer Igor Stravinsky (1882-1971) en via Benjamin Britten (1913-1976) naar hedendaags werk van Benno Bonke (1951-) dat in deze productie voor het eerst ten gehore wordt gebracht. Ten slotte keren we terug naar Bach. Het is een weg van verandering die u vooral leidt langs muziekstukken uit de afgelopen honderd jaar. Geen werken van musici die vasthielden aan eerder betreden paden, maar van hen die ‘weg’ waren (en zijn) van verandering, en die ons wellicht de ogen en oren openen voor nieuwe horizonten.

Waar ontelbare componisten zich terecht lieten en laten inspireren door de virtuoze meesterwerken uit de tijd van de Barok waarin Bach zijn stukken schreef, hebben zich in de loop der eeuwen diverse veranderingen voorgedaan die de klassiek muziek een nieuwe impuls gaven. Denk hierbij aan de eerste Weense School waarin herhaling, symmetrie en schoonheid hun basis vonden in de kunst van de Klassieke Oudheid. De vertegenwoordigers van deze Weense Klassieken waren Joseph Haydn (1732-1809), Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) en Ludwig van Beethoven (1770-1827) in zijn vroege werken, terwijl Beethoven door zijn latere composities ook juist als wegbereider van de Romantiek wordt gezien.

Haydn, Mozart en Beethoven vormden de opmaat voor wat in muzikaal opzicht in de 19e eeuw tot stand kwam: steeds complexere werken met als terugkerende thematiek de verheerlijking van de liefde (zowel de ideale als onmogelijke), hernieuwd enthousiasme voor de natuur, een nostalgische hang naar het verleden, de dood als ongrijpbaar gegeven in ieders leven, maar ook vreugde, verdriet, verwondering, angst, pijn en verlangen. Enkele kenmerkende componisten uit de tijd van de Romantiek zijn Schubert, Mendelssohn, Schumann, Liszt, Wagner, Bruckner en Brahms. Alles draait bij hen om wat de mens beweegt, wat mensen voelen. Emotie, fantasie, natuur, zijn onlosmakelijk verbonden met magistrale composities, liederen, koor- en orkestwerken, die velen geluk, troost, genoegen en diepgang in het leven bieden en hebben geboden. Deze belangrijke componisten waren ongetwijfeld in zeker opzicht ‘weg’ van verandering na het Classicisme, al bleef ook voor hen de geest van Bach in hun muziek rondwaren.

Met de komst van het Impressionisme in de muziek (Debussy, Ravel) rond de vorige eeuwwisseling, werden weer nieuwe wegen van verandering ingeslagen met niet eerder gehoorde klanken, melodieën, ritmen, instrumentale effecten en vorm. Het Impressionisme—met zijn subtiele verfijningen als reactie op de enigszins ‘gezwollen’ Romantiek, ziet men wel als voorloper van de nieuwe muziek van de 20e eeuw en daarna.

Een andere fervente betreder van de weg van verandering was Igor Stravinsky, wiens 50e sterfjaar in 2021 is herdacht. Wat deze componist onder meer in de jaren tien van de vorige eeuw met zijn opzienbarende balletten teweegbracht—in een tijd waarin revolutie en oorlog smeulden en ontbrandden—is van de buitencategorie. Uiteraard hoeft verandering niet een verbetering te betekenen, en onbekend maakt nu eenmaal soms onbemind: menigeen zal zich in 1913 bij de première van Stravinsky’s Le Sacre du Printemps in Parijs hebben afgevraagd wat men met deze ‘nieuwlichterij’ moest beginnen! De rel die zich tijdens en na dit opzienbarende concert in het Théâtre des Champs-Élysées voordeed dreunde nog lang na. Het werk dat dit tumult veroorzaakte maakt deel uit van Stravinsky’s drie grote Russische balletten, waaronder De Vuurvogel (L’Oiseau de feu). Van deze ‘Vuurvogel’ klinken vandaag de slotdelen in de pianoversie.

slotconcert

op 7 oktober 2022, Bergsingelkerk Rotterdam: strijkkwartet Amici della Musica (live opname).

  • Johann Sebastian Bach (1751, postuum),
    Kunst de Fuge: Contrapunctus 1 en 3

programma Weg van Verandering